Książka Marka Bielackiego przedstawia muzyczno-teatralno-kulturowy rodowód współczesnego musicalu. Stanowi próbę zdefiniowania cech i ukazania genezy tego gatunku na tle dziejów muzyki i sztuk widowiskowych ostatnich kilku stuleci. Musical: Geneza i rozwój formy dramatyczno-muzycznej to praca napisana raczej z perspektywy historyka muzyki, a nie historyka teatru. Uzasadnieniem dla takiego spojrzenia jest przyjęta przez autora definicja musicalu jako gatunku podporządkowanego aspektowi muzycznemu.
Rozdział wprowadzający systematyzuje wiedzę na temat takich pojęć jak „dramat muzyczny”, „forma dramatyczno-muzyczna”, „komedia muzyczna” czy „sztuka muzyczna”. Kolejne rozdziały pozwalają prześledzić rozwój nowożytnych form widowisk muzycznych i poznać źródła, z których czerpali twórcy musicali na przestrzeni XX wieku – od średniowiecznych europejskich widowisk religijnych, poprzez operę i operetkę, aż po amerykańską komedię muzyczną.
Badacz szczególnie podkreśla eklektyzm formalny i nadrzędną rolę tworzywa dźwiękowego determinującego charakter i linię rozwojową musicalu (s. 47). Bielacki pisze: „Najsilniejszym zwykle impulsem – stymulującym kształt widowisk muzycznych – było samo tworzywo dźwiękowe, którego ewolucja implikowała także przeobrażenia formy” (s. 86). Przeobrażenia te ukazuje autor m.in. na przykładzie wpływu tzw. „Jesus music” – owocu kontrkultury lat 60. XX wieku – na wykształcenie się gatunku rock-opery.
Choć praca Bielackiego (notabene oparta na jego rozprawie doktorskiej z 1988 roku pt. Geneza i rozwój formy dramatyczno-muzycznej na przykładzie musicalu) skupia się głównie na genealogii musicalu amerykańskiego, to nie brak tu wątków lokalnych: opisu Mszy beatowej Katarzyny Gärtner i Mszy jazzowej Tomasza Stańki czy głośnej niegdyś w naszej części Europy węgierskiej rock-opery Król Stefan (István, a király). Publikacja zawiera zresztą osobny rozdział poświęcony narodzinom polskiego musicalu.
Zaletą pracy Marka Bielackiego jest klarowność wywodu i kierowanie uwagi czytelnika ku temu, co w danym zjawisku oryginalne i nowatorskie, czyli temu, co jest motorem zmian. Pozycja obowiązkowa dla każdego dociekliwego widza, a przede wszystkim dla wszystkich tych, którzy zajmują się musicalami zawodowo lub naukowo.
Marek Bielacki
Musical: Geneza i rozwój formy dramatyczno-muzycznej
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Łódź 1995
Dodruk wydania I, nakład 400+15 egz.
ISBN: 83-7016-771-3
192 strony + 24 strony ilustracji czarno-białych
Oprawa miękka
24 cm × 16,7 cm
Spis treści
I. Wprowadzenie — 3
II. Europejska tradycja teatru muzycznego od średniowiecza do baroku — 8
III. Kształtowanie nowego tworzywa dźwiękowego w XIX-wiecznej Ameryce — 23
IV. Europejskie i amerykańskie formy rozrywkowego teatru muzycznego w wieku XIX — 33
V. Powstanie musicalu — 47
VI. Teatr muzyczny George’a Gershwina — 57
VII. „Stabilizacja” formy musicalu — 77
VIII. Ewolucja dźwiękowego tworzywa i formy musicalu w połowie XX wieku — 86
IX. Powstanie rock and rolla i musicalu rockowego — 103
X. Nurt „Jesus music” i rozwój rock-opery — 117
XI. Synkretyzm gatunkowy i konwencja „high-tech” — 129
XII. Musical w Polsce — 147
XIII. Zakończenie — 163
Bibliografia — 170
Indeks osób — 174
Indeks utworów dramatyczno-muzycznych i sztuk teatralnych — 183
Spis fotografii — 189